Artikelen over visueel waarnemen en andere onderwerpen uit de amateurastronomie

Inleiding

De afgelopen jaren heb ik een aantal artikelen geschreven, voornamelijk voor het Nederlandse tijdschrift 'Zenit' en het Belgische 'Heelal'. Deze artikelen zijn in .pdf format hier te downloaden. Het zijn verschillende artikelen over visueel waarnemen, waar zaken als donkeraanpassing, grensmagnitude, oppervlaktehelderheid, achtergrondhelderheid en contrast aan de orde komen. Verder onder meer een artikel over het collimeren van een Newtontelescoop en een over het bepalen en berekenen van de grootte van de vangspiegel van een Newtontelescoop. Door op de kop van het artikel te klikken wordt het artikel gedownload. In de tekst onder de kop kunnen soms nog andere, verwante artikelen of spreadsheets voor het maken van berekeningen worden gedownload. Overigens zijn niet alle onderstaande artikele in deze tijdschriften verschenen.

1. De Foucaulttest: Verslag van een onderzoek naar deze test in Nederland en Belgie

In het najaar van 2014 en het voorjaar van 2015 heb ik in samenwerking met de werkgroep kijkerbouw VSRUG (Jean-Pierre en Guy) een onderzoek gedaan naar de betrouwbaarheid en de validiteit van de - visuele - Foucaulttest. Een deel van de resultaten is gepresenteerd op de Opticadag op de Universiteit in Gent op 21 maart 2015. Het volledige onderzoeksrapport is hier te dowloaden in pdf format. Een korter artikel dat ik hierover schreef voor Zenit (die het niet plaatste omdat ze het te moeilijk vonden) en voor Heelal, is vanaf hier te dowloaden

2. Visueel waarnemen: grensmagnitude, achtergrondhelderheid en vergroting.

In dit artikel (verschenen in Zenit, oktober 2007; Heelal, mei 2007) komen basisbegrippen aan de orde met betrekking tot visueel waarnemen. Het gaat vooral om het effect van vergroting op de achtergrondhelderheid (donkerte) en op de grensmagnitude, ofwel de zwakst waarneembare ster en het contrast tussen sterren en de hemelachtergrond. Klik hier voor download van het artikel in pdf format. Een spreadsheet waarmee berekeningen zoals voorkomen in het artikel kunnen worden gemaakt is te downloaden vanaf hier.

3. Visueel waarnemen: de zichtbaarheid van uitgebreide deepskyobjecten.

Bij puntbronnen (sterren) kunnen we door vergroting het contrast tussen achtergrond en object vergroten om zwakkere objecten zichtbaar te maken. Bij uitgebreide objecten (nevels, galaxies) kan dat niet, omdat bij vergroting achtergrond en object in dezelfde mate worden uitgesmeerd en daarom het contrast tussen object en achtergrond gelijk blijft. In dit artikel wordt ingegaan op welke mechanismen dan wel werken om uitgebreide objecten en details in die objecten (beter) zichtbaar te maken. Verschenen in Zenit, december 2007; Heelal, januari 2008. Klik hier voor download van het artikel in pdf format.

4. Visueel waarnemen: het voorspellen van de zichtbaarheid van uitgebreide deepskyobjecten.

Om niet teveel tijd te hoeven besteden aan het zoeken van objecten die met je telescoop niet te zien zijn, zou het handig zijn op voorhand de zichtbaarheid te kunnen voorspellen. Hiertoe zijn door verschillende mensen indices bedacht en programma's geschreven. In dit artikel (verschenen in Zenit, maart (deel 1) en april (deel 2) 2008; Heelal, februari 2008) worden de bekendste indices met elkaar vergeleken. Het artikel is vanaf hier te downloaden.

De "Deepsky Visibility Indicator"
Martin maters maakte een programma (in Excel) om de zichtbaarheid van deepskyobjecten met een bepaalde telescoop onder bepaalde omstandigheden te voorspellen en om observatielijsten te genereren. Dit programma kan vanaf hier worden gedownload.

5. Visueel waarnemen: Het oog en het brein.

Om hele zwakke objecten te kunnen waarnemen, moeten je ogen goed zijn aangepast aan het donker en moet je ervoor zorgen dat die aanpassing niet steeds om zeep wordt geholpen door in het licht te kijken. Maar hoe lang duurt het eigenlijk voor je ogen zijn aangepast en hoe snel help je die aanpassing om zeep. En welke rol speelt het brein hier in? Hierover gaat dit artikel. (Geplaatst in Zenit, in februari en maart 2009 en Heelal, augustus 2008). Het artikel is vanaf hier te downloaden.

6. Visueel waarnemen: aanpassing aan het donker.

Dit is een (wat kortere) variant op het vorige artikel. Om hele zwakke objecten te kunnen waarnemen, moeten je ogen goed zijn aangepast aan het donker en moet je ervoor zorgen dat die aanpassing niet steeds om zeep wordt geholpen door in het licht te kijken. Maar hoe lang duurt het eigenlijk voor je ogen zijn aangepast en hoe snel help je die aanpassing om zeep. En hoe lang duurt het dan je ogen opnieuw aan te passen? En rood licht, mag dat wel? Hierover gaat dit artikel. Het artikel is vanaf hier te downloaden.

7. Het belang van goed scherpstellen.

Goed scherpstellen is zeker net zo belangrijk als goed collimeren. Afhankelijk van welke fout men acceptabel vindt, is voor snelle telescopen - f/4.5 en sneller - een nauwkeurigheid 0.02 (tweehonderste!) millimeter en minder vereist. Zonder vertragingsmechanisme in de focuser, is het onmogelijk een snelle telescoop goed scherp te stellen. Een artikel hierover, is is vanaf hier te downloaden.

8. Peak-to-Valley error, RMS-error of Strehl ratio ter bepaling van de kwaliteit van een spiegel?

Ook al is allang bekend dat Peak-to-Valley waarden eigenlijk ongeschikt zijn om de kwaliteit van een telescoopspiegel aan te duiden, toch wordt deze maat onder amateurastronomen nog erg veel gebruikt. In dit artikel, waarin wordt uitgelegd waarom rms-error en Strehl ratio veel betere maten zijn, een poging tot het veranderen van die achterhaalde gewoonte. Het artikel is vanaf hier te downloaden.

9. De Telescoop, de Strehlratio en de Obstructie

De kwaliteit van telescoopoptiek wordt uitgedrukt met de term 'Strehlratio'. Hoe hoger de Strehlratio, hoe beter de optiek. De vraag is nu: mag je daar wel of niet het effect van de obstructie op de kwaliteit van de beeldvorming in meenemen. Dit artikel geeft hier een antwoord op. Het is vanaf hier te downloaden.

10. Visueel waarnemen: Achtergrondhelderheid, contrast en oplossend vermogen van het oog
Hoe donkerder de achtergrond, hoe zwakker de objecten die je kunt waarnemen. Maar een donkere achtergrond heeft ook een nadeel: het oplossend vermogen (de resolutie) van het menselijk oog is slechter naarmate de achtergrond waartegen we een object zien, donkerder is. En laagcontrast objecten zien we nog weer minder goed. In dit artikel wordt nagegaan wat dit betekent voor visueel waarnemen. Het artikel is vanaf hier te downloaden.

11. Visueel waarnemen: NGC 770 en NGC 772 en de theorie.
De theorie die aan bod komt in het artikel (2 hierboven) "Visueel waarnemen: de zichtbaarheid van uitgebreide deepskyobjecten", geillustreerd aan twee vlakbij elkaar gelegen galaxies: NGC 770 en NGC 772. Het artikel is vanaf hier te downloaden.

12. Het visueel waarnemen van sterrenselsels uit de Arp catalog.

We kunnen veilig stellen, dat elke waarnemende amateurastronoom Messierobjecten waarneemt. In iets mindere mate geldt dat ook voor objecten uit de Herschel 400 lijst. Veel minder is dat het geval met objecten uit de catalog van Halton Arp. Deze objecten zijn over het algemeen veel zwakker, maar heel wat kunnen ook al met relatief kleine telescopen worden waargenomen. In dit artikel wordt, onder andere aan de hand van een vergelijking met Messierobjecten, beschreven hoe deze objecten visueel waar te nemen. Het artikel (verschenen in Zenit, december 2009 en in Heelal, mei 2010) is vanaf hier te downloaden.

13. Testrapport 16 inch Meade LightBridge.

In de periode januari-maart 2009, heb ik de 16 inch LightBridge getest ten behoeve van een artikel in Zenit. Omdat de test niet onverdeeld positief uitpakte en Meade (adverteerder) moeilijk deed, heeft de uitgever (De Koepel) de redactie van Zenit geen toestemming gegeven het artikel te plaatsen. Er is nog sprake geweest van het testen van een tweede LightBridge, maar dat idee is door Benel "in de ijskast gezet". Nooit meer wat van gehoord. Het artikel is te downloaden vanaf mijn website, klik hier

14. Formules voor conversie tussen verschillende voor visueel waarnemen relevante eenheden.
In artikelen over grensmagnitude en achtergrondhelderheid worden zeer verschillende eenheden gebruikt: millimicrolambert (nanolambert), candela's per vierkante meter, magnituden per vierkante boogseconde, lux, magnitude, footcandle en noem maar op. Het is niet altijd duidelijk hoe die tot elkaar zijn te herleiden. Dit overzichtje wil hierin verandering brengen Het is te downloaden vanaf hier.

15. Waarnemen onder een donkere hemel: Midden en Zuid-Frankrijk.

Een overzicht en beschrijving van donkere plaatsten in Frankrijk waar ik heb waargenomen vind je hier

16. Starparty in het Spaanse Aras de los Olmos

In augustus 2010 bezocht ik met Marijke de starparty en het 10-jarig jubileum van de Spaanse ATM-conferentie 'RETA', in Aras de los Olmos, waar ik een lezing hield over 'ATM in The Netherlands'. Ik ontmoette daar ook Mel Bartels. Een reisverslag staat hier

17. Het collimeren van een Newtontelescoop.

Een korte, praktische handleiding Collimeren staat hier. Wil je je ook verdiepen in de theorie (zeer aan te raden!): een printversie van mijn vertaling van het internetartikel van Nils Olof Carlin vind je hier. Het artikel dat ik over collimeren schreef voor Zenit (en dat voor een belangrijk deel is gebaseerd op het artikel van Carlin), vind je hier. Een kort artikeltje over hoe nauwkeurig je moet collimeren staat hier.

18. Hoe groot moet mijn vangspiegel zijn?

Als je zelf een Newtontelescoop bouwt, is de vraag naar de grootte van de vangspiegel een van de belangrijkste te beantwoorden designvragen. Op deze vraag wil dit artikel een antwoord geven. Het artikel is hier te downloaden. De berekeningen en de daarbij behorende figuren die in het artikel zijn verwerkt, zijn gemaakt met het spreadsheet dat vanaf hier te downloaden is. Het formaat van de vangspiegel en een aantal daarmee samengangende zaken, heb ik een aantal jaren geleden behandeld in een presentatie over het 'Ontwerpen van een Newtontelescoop', bij sterrenwacht Almere. Zie daarvoor nummer 16, hieronder.

19. Het ontwerpen van een Newtontelescoop

Als je zelf een Newtontelescoop bouwt, moet je vragen beantwoorden aangaande de afstanden tussen hoofdspiegel en vangspiegel, de grootte van de vangspiegel, de lengte van de focuser enzovoort. Enkele jaren geleden heb ik hierover een presentatie gehouden in Almere. Deze presentatie is in .pdf formaat vanaf hier te downloaden. De berekeningen en de daarbij behorende figuren zijn gemaakt met het spreadsheet dat vanaf hier te downloaden is.

20. Zoek de Palomars!

Er zijn in totaal 15 'Palomar bolhopen'. Voor sommige heb je minimaal een 40 cm telescoop nodig, maar een aantal is ook te zien met een kleinere opening. De wat minder minder moeilijke, staan in een kort artikel, dat ik schreef voor de 'Pulsar', het blad van Sterrenwacht Almere. Het artikel is vanaf hier te downloaden. Tijdens Starnights, in augustus 2008 in Ieper (Belgie), hield ik een korte presentatie over het waarnemen van Palomar bolhopen. Deze presentatie is vanaf hier te downloaden.

21. Baffles in een Newtontelescoop.

Bij een newtontelescoop is het noodzakelijk enkele goede baffles aan te brengen, omdat er anders ongewenst licht vanaf de zijde tegenover de focuser, of vanaf de onderkant van de telescoop het beeldveld bereikt. Vanaf hier kun je een spreadsheet downloaden dat de afmetingen van de baffles berekent.

22. Bespreking van de Clear Skies atlas voor Hickson groepen.

De Hickson catalogus bevat 100 compacte groepen van sterrenstelsels. Zeer interessant om met een wat grotere telescoop waar te nemen. Een uitstekende atlas hiervoor is de Clear Skies atlas voor Hickson groepen.

23. Het testen van telescoopspiegels: een inleiding voor gebruikers van telescopen en amateur spiegelmakers.

In dit artikel wordt besproken wat testen eigenlijk is en waarom het zinnig is een een spiegel te laten testen. Ook wordt besproken waarom een enkele test niet voldoende is. Verder komt aan de orde welke de meest voorkomende fouten zijn in spiegels, zoals foute correctie, astigmatisme, ruwheid van het oppervlak, afgevallen rand en zones. Met veel foto's. Klik op de kop van dit stukje om het artikel te downloaden.

In 2015 hield ik een lezing op de opticadag in Gent over het testen van telescoopspiegels genaamd: "Het testen van telesoopspiegels: wat kun je wel, wat kun je niet met de gangbare testmethoden". Deze presentatie is vanaf hier te downloaden

24. Zone masker calculator voor Foucault testen

De meest gebruikte test bij het paraboliseren van een telescoopspiegel is ongetwijfeld de Foucaulttest. Voor het berekenen van de zonegrenzen van zo'n masker kan een spreadsheet worden gedownload, door op de kop van deze alinea te klikken.

Go to: main menu

Go to: A 20 inch f/3.6 computerized Dobsonian Go to: Building a trilateral computerized 20 inch f/5 Dobsonian
Go to: Project: five 12 inch lightweight Dobsonians Go to: Motorizing a 12 inch lightweight Dobsonian
Go to: 20 inch telescope Go to: Equatorial platform Go to: Scotch mount Go to: Binocular mount Go to: Dobsonian tips Go to: Bending aluminium Go to: Collimating Go to: Making a Krupa collimator Go to: Dotting the primary
Go to: A ballhead type telrad/finder mount Go to: Mirror making log of 300 mm mirror Go to: Astronomy
Go to: Using digital finder charts at the eyepiece Go to: Astronomy links Go to: Building a spherometer
Go to: Building a Bath interferometer Go to: A Foucault-Ronchi-Lyot tester Go to: Building a mirror making machine
Go to: Home

Emailadres: Jan van Gastel

hit counter