INHOUDSOPGAVE

Wat is collimeren eigenlijk?
Theoretische achtergrond
 de optische onderdelen
 de optische assen
 collimatiefouten
 - type 1A fout
 - type 1B fout
 - type 2 fout
 - type 3 fout
 - type 4 fout
 Het collimeren
 inleiding
 1. zet de focuser haaks
 2. offset de vangspiegel
 3. centreer de vangspiegel
 4. kantel de vangspiegel
 5. Kantel de hoofdspiegel
 6. Check de optische as
 7. Doe de stertest
 8. Check de finder
 Vangspiegel: offset of niet?
 Collimatie gereedschap
 de stip op de hoofdspiegel
 het kijkgaatje
 de eenvoudige kijkbuis
 de kijkbuis met kruisdraad
 de cheshire
 de gecombineerde buis
 de laser collimator
 de autocollimator
 het centreermasker
 Maken van collimatie gereedschap

Theorie: de optische assen

De Newton telescoop kent twee optische assen die goed op elkaar moeten zijn afgesteld wil de telescoop goed presteren: de optische as van de hoofdspiegel en de optische as van het oculair.

De optische as van de hoofdspiegel
De optische as van de hoofdspiegel staat loodrecht op het oppervlakte van de hoofdspiegel, op het optisch centrum. Gewoonlijk valt dat samen met het fysieke centrum. Daarom stellen we dat uit praktisch oogpunt gelijk. Om goed te kunnen collimeren is dit centrum vaak gemerkt met een stip van verf of tape (later meer hierover). Het licht van een ster in de preciese richting van de spiegel zal worden gereflecteerd en worden samengebundeld tot een scherp beeld in het brandpunt op de optische as. De afstand langs de optische as, gemeten van het centrum van de spiegel tot het brandpunt, heet de brandpuntsafstand. Sterren zullen tot scherpe beelden worden gebundeld in het brandvlak (focal plane), op of vlakbij het brandpunt. Het brandvlak kan worden opgevat als een deel van een bol met een straal gelijk aan de brandpuntsafstand.
De optische as van het oculair
De optische as van het oculair wordt gewoonlijk opgevat als de as van de focusseerinrichting, waar het oculair in gaat. De vangspiegel kaatst het licht dat van de hoofdspiegel komt naar de zijkant van de telescoop, waar het beeld wordt gevormd dat met behulp van het oculair kan worden waargenomen. De vangspiegel buigt de optische as van de hoofdspiegel dus af. De vangspiegel heeft wel een optisch centrum, maar geen optische as waar we rekening mee hoeven te houden.

Collimeren vindt plaats door de positie en stand van de vangspiegel en de stand van de hoofdspiegel te regelen. De belangrijkste eis die daarbij gerealiseerd moet worden is:

  1. De beide optische assen (van hoofdspiegel en oculair) moeten samenvallen zodat ze een en dezelfde as vormen. Om een goede analyse te kunnen maken is het nodig deze eis in twee delen te splitsen, die leiden tot onderscheiden foutsoorten als er niet aan tegemoet wordt gekomen (zie plaatje hieronder):
    1A. De optische assen moeten elkaar op gezamenlijke focuspunt snijden.
    1B. De optische assen moeten aan elkaar evenwijdig zijn.
Daarnaast moeten ook de volgende eisen worden gerealiseerd:
  1. De gezamenlijke optische as moet de vangspiegel raken in diens optisch centrum.

  2. De gezamenlijke optische as moet door de vangspiegel onder een hoek van 90 graden worden afgebogen.

  3. De gezamenlijke optische as (tussen hoofd- en vangspiegel) moet zich in het centrum van de telescoopbuis bevinden.

Van deze eisen aan hetgeen collimatie moet bewerkstelligen zijn foutentypen afgeleid. Hierover gaan de volgende paragrafen. De belangrijkste fout is die van type 1A. Meestal wordt tussen type 1A en 1B geen ondescheid gemaakt, terwijl dat zeer belangrijk is:

volgende pagina

Go to: main menu

Go to: A 20 inch f/3.6 computerized Dobsonian
Go to: A trilateral computerized 20 inch f/5 Dobsonian
Go to: Project: five 12 inch lightweight Dobsonians
Go to: Motorizing a 12 inch lightweight Dobsonian
Go to: 20 inch telescope Go to: Equatorial platform Go to: Scotch mount
Go to: Binocular mount Go to: Dobsonian tips Go to: Bending aluminium
Go to: Collimating Go to: Making a Krupa collimator Go to: Dotting the primary
Go to: A ballhead type telrad/finder mount Go to: Mirror making log of 300 mm mirror
Go to: Using digital finder charts at the eyepiece Go to: Astronomy links
Go to: Building a spherometer Go to: Building a Bath interferometer
Go to: A Foucault-Ronchi tester Go to: Building a mirror making machine
Go to: Astronomy Go: Home

Email to: Jan van Gastel